Waa maxay Tear xiliga dhalmada.

 

Tear ( waa dilaac ku yimaada xubinta taranka ee dumarka xiliga foosha)  waxay tilmaamaysaa dhaawaca ama kala go'a ay ka yimaadaan inta uu socdo geedi socodka dhalmada. Marka haweeneyda ay ku jirto xiliga foosha socodka, dhalaanka waxay mararka qaar riixaan ama ka gudbaan waddada dhalmada (vagina), taasoo keeni karta in uu yimi dhaawac ama kala go' ka dhaca tuubada dhalmada, gaar ahaan qeybaha jilicsan sida xubinta taranka iyo muruqyada la xiriira.

Tear waxaa loo qaybiya 4 nooc:

1.     First-degree tear: Waxay tahay dhaawac fudud oo kaliya taabanaya maqaarka ama qaybaha dibadda ee xubinta taranka.

2.     Second-degree tear: Waxay dhaawacdaa maqaarka iyo muruqyada hoose ee xubinta taranka.

3.     Third-degree tear: Waxay dhaawacda maqaarka,muruqyada iyo muruqyada (anal sphincher)

4.     Fourth-degree tear: Waxay ku fidsan tahay ilaa iyo anal sphincherka iyo rectum ka.

 

Sababaha ugu badan ee keeni kara tear xiliga dhalmada waa:

1. Culeyska iyo Cabirka Carruurta

• Haddii ilmaha uu yahay mid weyn waxay keeni kartaa culeys dheeri ah oo ku dhaca xubinta taranka iyo waddada dhalmada. Culeyskan ayaa keenaya in qaybaha jilicsan ee xubinta taranka ay kala go’aan ama ay dhaawacmaan.

2. Xawaaraha iyo Habka Dhalmada

• Haddii dhalmada ay tahay mid degdeg ah ama xawli sare leh, waxaa laga yaabaa in xubinta taranka ay ku kulanto culeys xooggan oo degdeg ah. Xawaaraha sare ee ilmaha uga soo bxaayo wadada dhalmada wuxuu ka dhigi karaa in qaybaha xubinta taranka aysan si fiican u la qabsanin, taasoo keenta tear.

3. Jihada ama Meesha Ilmaha uu Qaado

• Haddii ilmaha uu qaado meel aan caadi ahayn, sida inuu ku soo baxo qaabka posterior, waxay keeni kartaa cadaadis dheeri ah iyo dhaawac ku yimaada xubinta taranka.

4. Hormoonada iyo Xubinta Taranka

• Hormoonada uu jirka soo saaro inta lagu jiro dhalmada (sida relaxin) waxay ka caawiyaan inay la qabsadaan dhaawac iyo cadaadis. Laakiin haddii xubinta taranka aysan si ku filan ugu fidsan, waxaa dhici karta in uu dhaco tear.

5. Qalalka Xubinta Taranka

• Haweenka soo maray dhalmooyin hore, gaar ahaan haddii ay jireen tears hore oo aan si fiican loo daaweyn ama marka xubinta taranka aysan si fiican u bogsan, waxay noqon kartaa mid u nugul tear cusub.

6. Isticmaalka (instruments) qalabka Dhalmada

• Haddii loo isticmaalo vacuum extractor (hagaajin lagu isticmaalo si ilmaha ugu soo baxo) ama forceps (gacanta loo isticmaalo si ilmaha looga soo saaro), waxay kordhin kartaa halista tear, gaar ahaan haddii qalabku uu ku dhacay ama uu ku keenay dhaawac qeybaha xubinta taranka.

7. Faldanitaanka Dhaawaca (Perineal Tears)

• Faldanitaanka (ama stretching) dhaawaca ayaa noqon kara mid ka dhaca qeybta hoose ee xubinta taranka. Mararka qaar, haddii deegaanka hoos ah ee xubinta taranka (perineum) aan si wanaagsan loo fidiya ama aan ku filan u jilicsanayn, waxa ay keeni kartaa kala go' ama dhaawac.

Daaweynta tear (dhaawac)

xiliga dhalmada waxay ku xiran tahay nooca tear-ka, heerka uu ka gaaray iyo heerka caafimaad ee haweeneyda. Haddii tear uu dhaco, waxaa muhiim ah in si taxadar leh loo daryeelo si loo yareeyo xanuunka, loo horumariyo bogsashada, iyo in laga hortago infekshan ama dhibaatooyin kale.

Tallaabooyinka Caadiga ah ee Daaweynta Tear-ka Dhalmada:

1. Tijaabinta iyo Qiimeynta

• Dhaqtarada ayaa marka hore qiimeyn doona tear-ka si ay u ogaadaan nooca uu yahay (first-degree, second-degree, third-degree, fourth-degree). Qiimeyntan waxay go'aamineysaa daaweynta iyo tallaabooyinka ay tahay in la qaado.
• Taarikhda caafimaadka ee haweeneyda ayaa sidoo kale muhiim ah si loo fahmo haddii tear uu noqon karo mid khatar ah ama u baahan daryeel dheeri ah.

2. Stitching (inla tolo ama laqodbo)

• Tear-yada dhexdhexaadka ah (second-degree iyo ka sareeya) waxay u baahan yihiin in la xiro iyadoo la adeegsanayo xidho (stitches). Dhaqtarada ayaa si taxadar leh isugu xiri doono muruqyada iyo qaybaha dhaawacmay si ay u caawiyaan bogsashada iyo in laga hortago infekshan.
• First-degree tear waxay badanaa bogsataa iyada oo aan la adeegsanin xidho(stiches) laakiin waxaa lagama maarmaan ah in la hubiyo in aanay ku sii faafin.

3. Maareynta Xanuunka

• Xanuunka ayaa noqon kara mid daran marka la soo gaaro tear. Si loo yareeyo xanuunka, haweeneyda waxaa la siin karaa:
• Dawo xanuun joojineed sida paracetamol ama ibuprofen.
• Anesthesia (xanuun dajin), taas oo noqon karta local anesthesia (oo lagu isticmaalo aagga dhaawaca) si loo yareeyo xanuunka inta lagu guda jiro tallaabooyinka daaweynta.
• Cold packs (baraf) oo lagu dhejiyo aagga dhaawaca si loo yareeyo bararka iyo xanuunka.

4. Ka Hortagga Infekshanka

• Waa muhiim in si nadiif ah loo daryeelo dhaawaca si looga hortago infekshan.
• Waxaa lagu talinayaa in saabuun jilicsan oo aan carfiyo lahayn lagu dhaqo aagga dhaawaca.
• Ka dib marka la dhaqdo, waxaa wanaagsan in la isticmaalo tissues qoyan si loo nadiifiyo oo loo qurxiyo aagga.
• Haweenka waxaa loo dhiirrigeliyaa in ay ku dhaqmaan xidhmooyin iyo daaweyn deg-deg ah si ay uga fogaadaan infekshanka.

5. Fayadhowrka iyo Nasashada

• Nasasho waa qayb muhiim ah oo ka mid ah bogsashada. Haweeneyda waa in ay ku nasataa sidii ay uga fogaato culeyska dheeraadka ah ee aagga dhaawaca.
• Avoiding excessive physical activity waa muhiim, gaar ahaan markaad isku dayayso inaad ka hortagto culeys dheeraad ah oo saameyn ku yeelanaya dhaawaca.
• Waxaa sidoo kale la taliyay in haweeneyda ay ku dadaasho inay isticmaasho pads ama nadiifin dheeri ah marka ay isticmaasho musqusha si loo ilaaliyo nadiifnimada.

6. Daaweynta Xanuunka Musqusha

• Haweeneyda ayaa laga yaabaa inay dareento xanuun ama raaxo darro marka ay isticmaasho musqusha. Waxyaabaha qaar ee loo isticmaali karo ayaa ah:
• Warm water sitz baths: Biyo kulul oo lagu fadhiisto waxay gacan ka geysan karaan in xanuunka la yareeyo iyo in meesha dhaawaca ku yaal la nadiifiyo.
• Spraying or pouring warm water (in lagu buufiyo ama algu shubo biyo diiran) preniumka marka ay haweeneyda kaadineyso si ay loo caawiyo in layareeyo xanuunka loogana hortago kaadida inay balbaliso dhaawaca.

7. Ka Hortagga Dhibaatooyinka Dheeraadka ah

• Daryeelka dheeraadka ah waxaa ka mid ah in la raaco tilmaamaha dhaqtarka ee ku saabsan:
• Iskuday in la iska ilaaliyo constipation (calool fadhiga) oo keeni karta in la gubto ama la dhaawaco aagga ku dhow tear-ka.
• Isticmaalka laxatives ama fiber-rich diet si loo yareeyo dhibaatada calool fadhiga.

8. Kormeerka Caafimaadka

• Haweeneyda waa in la kormeero si joogto ah inta ay ku jirto bogsashada, gaar ahaan haddii ay jiraan calaamado muujinaya infekshan ama xanuun daran. Calaamadahaas waxaa ka mid noqon kara:
• Cuncun iyo barar aan caadi ahayn.
• Xanuun sii socda ama xanuun cusub oo soo kordha.
• Isbeddel ku yimaada midabka ama urta dhaawaca.

Waqtiga Bogsashada

• Tear-yada fudud (first-degree) waxay ku bogsadaan inta badan 1-2 toddobaad.
• Tear-yada dhexdhexaadka ah (second-degree) waxay qaataan 4-6 toddobaad si ay u bogsadaan si buuxda.
• Tear-yada adag (third-degree iyo fourth-degree) waxay qaataan waqti dheer oo bogsasho ah, waxaana laga yaabaa inay u baahan yihiin kormeer caafimaad oo dheeri ah iyo daryeel.

In kasta oo tear ay tahay xaalad caadi ah oo dhici karta inta lagu jiro dhalmada, waxaa muhiim ah in la raaco tilmaamaha caafimaadka iyo in si fiican loo daryeelo dhaawaca si loo yareeyo xanuunka, loona hubiyo in bogsashada ay si caafimaad leh u dhacdo.