Waa maxay Ante partum hemorrhage.

 

Antepartum hemorrhage waa dhiig-bax dhaca ka hor inta aan la dhalin ilmaha (ka hor dhalmada), gaar ahaan ka dib todobaadka 28 aad ee uurka ilaa waqtiga foosha. Waa xaalad caafimaad oo halis ah oo saameyn karta hooyada iyo ilmaha labadaba.

Sababaha ugu waa weyn ee antepartum hemorrhage (dhiig-baxa dhaca ka hor dhalmada) waxaa loo qaybiyaa laba qeybood:

 

1. Sababaha ugu waaweyn (Major causes):

a. Placenta previa

• Waa marka placenta (ibida) ay ku xirmato qeybta hoose ee ilmo-galeenka, mararka qaarna ay daboosho iridka (cervix).
• Calaamadaha: Dhiig-bax aan xanuun la socon, inta badan marka uurku gaaro dhammaadka (3-da bilood ee ugu dambeysa).

b. Abruptio placentae (Placental abruption)

• Waa marka placenta ay si lama filaan ah uga go'do gidaarka ilmo-galeenka ka hor dhalmada.
• Calaamadaha: Dhiig-bax + xanuun caloosha ah + cadaadiska dhiigga hooyada oo hoos u dhaca + dhaqdhaqaaq yar oo ilmaha ah.

c. Uterine rupture

• Jeex ama dillaac ku yimaada ilmo-galeenka (uterus), badanaa hooyo horey u lahayd qaliin (sida cesarean).
• Calaamado halis ah: Dhiig-bax daran, xanuun xoog leh, iyo dhaawac ku dhaca ilmaha ama hooyada.

d. Vasa previa

• Xididdada dhiigga ilmaha ee ku jira membranes-ka ayaa mari kara iridka ilmo-galeenka, markay go'aan (rupture) waxay keeni karaan dhiig-bax halis ah.
• Waxaa laga dareemi karaa dhakhtar ahaan marka ilmuhu yeesho wadno garaac daciif ah (fetal distress).

 

2. Sababaha kale (Minor or less common causes):

• Infection (caabuq ku dhaca afka ilmo-galeenka ama gudaha uterus-ka).
• Polyp ama cervical erosion (burbur ama dhaawac yar oo ku yaalla afka ilmo-galeenka).
• Trauma – sida dhaawac ka dhasha shil, galmo adag, ama baaritaan gudaha ah.
• Multiple pregnancies (mataano ama ka badan) – waxay kordhiyaan halista placenta previa ama abruptio.

Calaamadaha

1. Dhiig ka imanaya xubinta taranka ee hawenka – midab casaan khafiif ah ama casaan madow; wuu yaraan karaa ama wuu badan karaa.
2. Xanuun caloosha ama dhabarka – gaar ahaan haddii uu jiro placental abruption.
3. Cadaadiska dhiigga hooyada oo hoos u dhaca – calaamad dhiig-bax daran.
4. Dhaqdhaqaaq yar ama la'aanta dhaqaaq ee ilmaha – calaamad muujin karta in ilmaha uu dhibaato dareemayo.
5. Madax xanuun, lalabo, ama wareer – calaamado dhiig-bax daran oo sababay hoos u dhaca wareegga dhiigga.
6. Uurka oo adkaada ama caloosha oo dareen adag yeelata – gaar ahaan placental abruption.
7. Xanuun ku dhaca hooska ama lugaha – haddii uu jiro cadaadis ama dhiig-bax gudaha ah.

Ka hortaga antepartum hemorrhage

1. Kormeer joogto ah oo xilliga uurka ah (Antenatal care):

• In hooyadu si joogto ah u booqato dhakhtarka si loola socdo horumarka uurka.
• Ultrasound hore ayaa lagu ogaan karaa haddii ay jirto placenta previa ama halis kale.

 2. Ka fogaanshaha waxyaabaha halista kordhiya:

• Joojinta sigaarka iyo isticmaalka maandooriyaha – waxay kordhiyaan khatarta placental abruption.
• Kordhinta nafaqada wanaagsan si uu jirku u ahaado mid xooggan.
• Ka fogaanshaha dhibaatooyin jireed ama dhaawacyo ku yimaada caloosha (shilal, rabshado, iwm.).

3. Maaraynta cudurrada hooyada horey u qabtay:

• Sida cadaadiska dhiigga (hypertension) ama sonkorowga uurka – waxay kordhiyaan khatarta abruption.
• Daaweynta infections-ka gudaha (vagina) ama ilmo-galeenka.

4. Kormeer gaar ah haddii hooyadu horey u lahayd qaliin (sida cesarean):

• Waxaa la qiimeeyaa xaaladda ilmo-galeenka (uterus) si looga fogaado uterine rupture.

5. Ka fogaanshaha galmo ama jimicsi xoog leh haddii la ogaado in hooyadu leedahay placenta previa ama xaalad kale oo khatar ah.

Daaweynta antepartum hemorrhage (dhiig-baxa ka dhaca inta lagu jiro 3-da bilood ee ugu dambeysa uurka) waxay ku xirnaaneysaa sababta keentay, xaddiga dhiig-baxa, iyo muddada uurka. Ujeeddada daaweyntu waa badbaadinta hooyada iyo ilmaha labadaba.

 

1. Qiimeyn degdeg ah (Emergency assessment):

Marka hooyo timaado iyadoo leh calaamado dhiig-bax:

• Waxaa la baarayaa cadaadiska dhiigga, garaaca wadnaha, iyo heerka oksijiinta.
• Waxaa la sameeyaa ultrasound si loo arko xaaladda placenta-da iyo ilmaha.
• Waxaa la hubiyaa dhaqdhaqaaqa iyo wadno garaaca ilmaha (fetal monitoring).
• Dhiig baa laga qaadaa si loo helo blood type iyo haddii ay u baahan tahay dhiig-celin.

2. Daaweyn ku saleysan sababta:

a. Placenta previa:

• Haddii dhiig-baxa yar yahay: hooyada waxaa lagu hayaa isbitaalka, nasasho ayaa la farayaa, galmo waa la mamnuucayaa.
• Haddii dhiig-baxu badan yahay ama ay gaartay waqtiga dhalmada: waxaa la sameeyaa qalliinka cesarean.

b. Placental abruption:

• Haddii uu yaryahay oo ilmuhu bad-qabo: hooyada waa la kormeeraa ilaa ay dhalayso si dabiici ah ama lagu talaalo.
• Haddii uu weyn yahay: badanaa waxaa lagu sameeyaa dhalmo degdeg ah (emergency delivery).
• Hooyada waxaa la siiyaa dhiig haddii ay lumisay mid badan.

c. Uterine rupture:

• Waa xaalad degdeg ah oo u baahan qalliin degdeg ah si loo badbaadiyo hooyada iyo ilmaha.
• Waxaa dhici karta in ilmo-galeenka la xiro ama la saaro (haddii dhaawacu weyn yahay).

d. Vasa previa:

• Waxaa loo baahanyahay qalliin degdeg ah (cesarean), gaar ahaan haddii xididdada ilmaha ay dillaacaan.
• Haddii la ogaado kahor dhalmada, cesarean waxaa lagu qorsheeyaa inta aanay biyuhu dillaacin.

 3. Dhiig-gelin (Blood transfusion):

• Haddii dhiig-baxu badan yahay oo hooyadu ay lumisay dhiig, waxaa la siiya dhiig.

4. Daawooyin kale:

• Antibiotics haddii uu jiro infection.
• Daawooyin lagu kiciyo foosha ama lagu joojiyo foosha iyadoo ku xiran xaaladda.

5. Kormeer joogto ah kadib daaweynta:

• Hooyada iyo ilmaha labadaba waxaa la siiyaa daryeel si loo hubiyo in aysan dhibaatooyin kale ka dhalan.

Fiiro gaar ah: Antepartum hemorrhage waligeed ma aha xaalad lagu daaweyn karo guriga – mar kasta oo dhiig-bax jiro, waa in hooyada la geeyo isbitaal si degdeg ah.